Cukrzyca ciążowa – objawy, ryzyko i leczenie

Cukrzyca ciążowa pojawia się wyłącznie w trakcie ciąży i zazwyczaj ustępuje po porodzie. Szacuje się, że dotyczy od 5 do nawet 20% kobiet ciężarnych na świecie, w zależności od kryteriów diagnostycznych. Choć często nie daje objawów, może mieć poważne konsekwencje zarówno dla mamy, jak i dla dziecka.

Cukrzyca ciążowa to zaburzenie gospodarki węglowodanowej, które pojawia się wyłącznie w czasie ciąży. Najczęściej rozwija się między 24. a 28. tygodniem i często nie daje objawów, dlatego tak ważne są badania przesiewowe. Choć zwykle ustępuje po porodzie, zwiększa ryzyko powikłań u matki i dziecka oraz kilkukrotnie podnosi ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2 w przyszłości.

Co to jest cukrzyca ciążowa?

To zaburzenie gospodarki węglowodanowej, które po raz pierwszy występuje w ciąży. Dochodzi do niego wtedy, gdy hormony łożyska zmniejszają wrażliwość komórek na insulinę. U części kobiet trzustka nie nadąża z produkcją tego hormonu, co skutkuje hiperglikemią. Najczęściej chorobę wykrywa się między 24. a 28. tygodniem ciąży w teście OGTT (doustny test tolerancji glukozy). Według WHO i Międzynarodowej Federacji Diabetologicznej (IDF), częstość występowania waha się globalnie między 5% a 20%, a w Europie średnio wynosi 10–12%.

Jakie są objawy?

Wiele kobiet nie zauważa żadnych sygnałów ostrzegawczych, dlatego tak ważne są badania przesiewowe. Jeśli objawy występują, to najczęściej są to:

• wzmożone pragnienie i częste oddawanie moczu,
• przewlekłe zmęczenie i ospałość,
• zwiększona podatność na infekcje dróg moczowych i grzybicze,
• szybki przyrost masy dziecka w badaniach USG.

Kto jest najbardziej narażony?

Ryzyko wzrasta u kobiet:

• po 30. roku życia,
• z nadwagą lub otyłością przed zajściem w ciążę,
• z cukrzycą ciążową w poprzedniej ciąży,
• które wcześniej urodziły dziecko o masie >4 kg,
• z zespołem policystycznych jajników (PCOS),
• z rodzinną historią cukrzycy typu 2.

Według danych PTD, kobiety z cukrzycą ciążową mają od 7 do 10 razy większe ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2 w ciągu kolejnych 10 lat życia.

Jak diagnozuje się cukrzycę ciążową?

Standardem jest test OGTT (75 g glukozy) wykonywany między 24. a 28. tygodniem ciąży. Rozpoznanie stawia się, jeśli którykolwiek z wyników spełnia kryteria:

• na czczo ≥ 92 mg/dl (5,1 mmol/l),
• po 1 godzinie ≥ 180 mg/dl (10,0 mmol/l),
• po 2 godzinach ≥ 153 mg/dl (8,5 mmol/l).

Polskie Towarzystwo Diabetologiczne zaleca wcześniejsze badania (już w I trymestrze), jeśli kobieta ma czynniki ryzyka.

Czy cukrzyca ciążowa jest groźna?

Tak – nieleczona zwiększa ryzyko:

• u dziecka: makrosomii (masa urodzeniowa >4 kg), hipoglikemii i zaburzeń oddychania po porodzie, wyższego ryzyka otyłości i cukrzycy w przyszłości,
• u matki: stanu przedrzucawkowego, nadciśnienia ciążowego, cesarskiego cięcia, a w dalszej perspektywie – cukrzycy typu 2.

Według badań, aż 50% kobiet z cukrzycą ciążową zachoruje na cukrzycę typu 2 w ciągu 10–15 lat po porodzie, jeśli nie zmieni stylu życia.

Jak leczy się cukrzycę ciążową?

Podstawą leczenia jest zmiana diety i wprowadzenie bezpiecznej aktywności fizycznej:

• dieta o niskim indeksie glikemicznym (pełnoziarniste produkty, warzywa, chude białko),
• regularne, niewielkie posiłki co 3–4 godziny,
• aktywność dostosowana do ciąży – np. spacery, joga, pływanie,
• monitorowanie glikemii 4–7 razy dziennie.

Jeśli to nie wystarcza, lekarz wdraża insulinoterapię. Insulina jest bezpieczna zarówno dla mamy, jak i dziecka. Doustne leki przeciwcukrzycowe w ciąży nie są rutynowo stosowane ze względu na ograniczone dane o bezpieczeństwie.

Czy cukrzyca ciążowa się cofa?

Tak, zwykle znika po porodzie. Jednak nie kończy się ryzyko – dlatego kobieta powinna wykonać test OGTT 6–12 tygodni po porodzie i kontrolować glikemię co 1–3 lata. To szczególnie ważne, bo cukrzyca ciążowa to sygnał ostrzegawczy przed cukrzycą typu 2.

Jak zmniejszyć ryzyko?

• Zaplanuj ciążę z prawidłową masą ciała.
• Dbaj o regularny ruch (minimum 150 minut tygodniowo).
• Jedz produkty bogate w błonnik i ogranicz przetworzoną żywność.
• W czasie ciąży przestrzegaj zaleceń lekarza i regularnie badaj poziom glukozy.

Podsumowanie

Cukrzyca ciążowa nie zawsze daje objawy, ale jej skutki mogą być poważne. Wczesne rozpoznanie, zdrowa dieta, aktywność i – gdy to konieczne – insulina pozwalają na bezpieczny przebieg ciąży. Po porodzie nie wolno zapominać o profilaktyce – ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 pozostaje wysokie, dlatego badania kontrolne i zdrowy styl życia to najlepsza inwestycja w zdrowie mamy i dziecka.

Disclaimer:
Treści zawarte w tym artykule mają charakter informacyjny i edukacyjny. Nie zastępują porady lekarskiej ani indywidualnej konsultacji ze specjalistą. W przypadku podejrzenia cukrzycy ciążowej lub innych problemów zdrowotnych zawsze skontaktuj się z lekarzem prowadzącym.