Płynna cytologia – nowoczesne podejście do profilaktyki raka szyjki macicy
Badania profilaktyczne ratują życie. I nie ma w tych słowach żadnej przesady. Cytologia płynna, znana jako LBC (Liquid-Based Cytology), to nowoczesna metoda, która zwiększa szansę na wykrycie zmian przedrakowych i raka szyjki macicy na wczesnym etapie. W przeciwieństwie do klasycznej cytologii daje bardziej wiarygodne wyniki i pozwala dodatkowo na wykonanie testu HPV z tej samej próbki.
Rak szyjki macicy rozwija się podstępnie i przez długi czas nie daje żadnych objawów. Dlatego tak ważna jest profilaktyka, a kluczowym narzędziem pozostaje cytologia. Obok klasycznej metody coraz częściej stosuje się cytologię płynną (LBC) – nowoczesne badanie, które zwiększa dokładność i pozwala wykryć nieprawidłowości na bardzo wczesnym etapie. To właśnie dzięki tej technice lekarze mogą szybciej reagować i lepiej zadbać o zdrowie kobiet.
Na czym polega cytologia płynna?
W cytologii płynnej lekarz lub położna pobiera komórki z szyjki macicy za pomocą specjalnej szczoteczki. Zamiast przenieść je bezpośrednio na szkiełko, próbka trafia do specjalnego płynu konserwującego. Dzięki temu komórki są lepiej zabezpieczone, a laboratorium ma możliwość ich dokładnego oczyszczenia i przygotowania. Preparat analizowany pod mikroskopem daje obraz znacznie bardziej czytelny niż w cytologii klasycznej.
Według WHO i CDC, cytologia płynna zmniejsza ryzyko tzw. wyników fałszywie ujemnych i pozwala szybciej wdrożyć dalszą diagnostykę (WHO, 2023; CDC, Cervical Cancer Screening Guidelines).
Czym różni się od cytologii klasycznej?
- W cytologii klasycznej komórki są nanoszone bezpośrednio na szkiełko. Zanieczyszczenia (śluz, krew) mogą utrudnić ocenę.
- W cytologii płynnej materiał jest filtrowany, a komórki układane w jednej warstwie. To znacząco zwiększa jakość i dokładność badania.
- Z tej samej próbki można dodatkowo wykonać test DNA HPV, co skraca drogę diagnostyczną pacjentki.
Badania opublikowane w „Journal of Clinical Pathology” wskazują, że LBC pozwala wykryć nawet do 30% więcej istotnych zmian niż metoda klasyczna (Ronco G. i wsp., 2022).
Jakie są zalety cytologii płynnej (LBC)
Cytologia płynna to nowoczesna metoda, która stopniowo zastępuje tradycyjną cytologię klasyczną. Określana jest także jako cytologia na podłożu płynnym Jej przewaga wynika zarówno z jakości próbki, jak i z dodatkowych możliwości diagnostycznych.
Najważniejsze zalety cytologii płynnej:
- Większa dokładność – próbka jest oczyszczona z krwi i śluzu, a komórki rozłożone w cienkiej warstwie, co ułatwia ocenę mikroskopową.
- Mniejsze ryzyko błędów – redukuje liczbę wyników fałszywie ujemnych, dzięki czemu zmiany przedrakowe i rak szyjki macicy są wykrywane wcześniej.
- Jedna próbka, wiele badań – z tego samego materiału można wykonać test DNA HPV i inne analizy molekularne, bez konieczności ponownego pobrania.
- Mniej powtórek – rzadziej zachodzi potrzeba ponownego wykonywania badania, bo wynik jest czytelny i pełniejszy.
- Szybsza diagnostyka – możliwość jednoczesnego wykonania cytologii i testu HPV przyspiesza decyzję o dalszym postępowaniu.
- Standard międzynarodowy – w wielu krajach cytologia płynna jest podstawową metodą badań przesiewowych, a w Polsce stopniowo wchodzi do programu NFZ.
Badania naukowe, m.in. opublikowane w Journal of Clinical Pathology i raporty WHO, potwierdzają, że LBC zwiększa wykrywalność istotnych zmian nawet o kilkanaście procent w porównaniu z metodą klasyczną.
| Cecha | Cytologia klasyczna | Cytologia płynna (LBC) |
|---|---|---|
| Sposób pobrania | Komórki nanosi się bezpośrednio na szkiełko mikroskopowe | Komórki trafiają do płynu, są oczyszczane i przygotowywane w laboratorium |
| Jakość próbki | Zdarzają się preparaty nieczytelne (śluz, krew mogą zasłaniać komórki) | Wysoka jakość, komórki w jednej warstwie, mniej wyników nieczytelnych |
| Dokładność | Niższa czułość, ryzyko wyników fałszywie ujemnych | Wyższa czułość, lepsza wykrywalność zmian przedrakowych |
| Możliwość dodatkowych badań | Brak – próbka jest jednorazowa | Z tej samej próbki można zrobić test DNA HPV i inne badania molekularne |
| Dostępność | Powszechna, w większości przychodni NFZ | Coraz częściej finansowana przez NFZ, standard w wielu krajach UE |
| Koszt prywatnie | Tanie – zwykle 40–60 zł | Wyższy – średnio 100–200 zł |
| Ryzyko konieczności powtórki | Wyższe – z powodu nieczytelnej próbki | Niskie – materiał bardziej kompletny i dokładny |
Podsumowanie
Cytologia płynna to krok naprzód w profilaktyce raka szyjki macicy. Dzięki lepszej jakości próbki i możliwości dodatkowej diagnostyki stanowi bezpieczniejsze rozwiązanie niż metoda klasyczna. Regularne badania pozwalają wykryć chorobę we wczesnym stadium, kiedy leczenie jest najskuteczniejsze.
